Απο τα μεγαλεία του Ελληνισμού

        O ελληνοϊταλικός πόλεμος

      Η αυθόρμητη παλλαϊκή υποστήριξη του πολεμικού αγώνα, ο ενθουσιασμός του ελληνικού στρατού και οι ορεινοί όγκοι της Ηπείρου κατέστησαν εφικτή όχι μόνο την αποτελεσματική απόκρουση των ιταλικών στρατευμάτων αλλά και μια θεαματική αντεπίθεση των Ελλήνων μέσα στο αλβανικό έδαφος. Η μάχη της Ελλάδας, που κάλυψε συνολικά ένα διάστημα 216 ημερών και μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους, εξελίχθηκε από την αρχική άμυνα του πάτριου εδάφους (28/10/40 μέχρι 13/11/40), στην ορμητική αντεπίθεση,
 που απέδωσε την κατάληψη σημαντικών πόλεων και άλλων σημείων της Βορείου Ηπείρου (14/11/40 μέχρι 28/12/40), έως μία ακόμη βαθύτερη προέλαση στο αλβανικό έδαφος, με τη συντριβή της περιβόητης ¨εαρινής επίθεσης¨ των Ιταλών (29/12/40 μέχρι 5/4/41).

      Το συνολικό αποτέλεσμα ήταν η καθήλωση είκοσι επτά ιταλικών μεραρχιών στην Αλβανία από δεκαέξι ελληνικές και η επέκταση των ελληνικών συνόρων 60 χιλιόμετρα μέσα στο αλβανικό έδαφος, γεγονός που προσελήφθη και ως απελευθέρωση ελληνικών εδαφών, της Βορείου Ηπείρου. Παράλληλα προς το στρατό ξηράς, σφοδρούς αγώνες στη θάλασσα έδινε κι ο ελληνικός στόλος, προστατεύοντας τις ελληνικές μεταφορές και παρεμποδίζοντας τις ιταλικές, όπως και προφυλάσσοντας τις ακτές από εχθρικές αποβάσεις και βομβαρδισμούς. Επίσης, η ελληνική αεροπορία, αν και στοιχειωδώς εξοπλισμένη, έδωσε το δικό της αγώνα στην αναχαίτιση των εντυπωσιακά υπέρτερων ιταλικών αεροπορικών δυνάμεων. H αναπάντεχη για όλους ελληνική νίκη κατά των Ιταλών αποτέλεσε την πρώτη συμμαχική νίκη κατά των δυνάμεων του Άξονα και χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό απ' ολόκληρο τον αμυνόμενο κόσμο. Αξιοσημείωτος υπήρξε ακόμα και ο γερμανικός θαυμασμός για το ελληνικό κατόρθωμα. H σημασία της εξάλλου ήταν τεράστια. Διέλυσε το μύθο της παντοδυναμίας του Άξονα, ενθάρρυνε αποφασισμένους και διστακτικούς λαούς προς αντίσταση, κατέστρεψε το γόητρο του Μουσολίνι, ενώ καθυστέρησε την προγραμματισμένη επίθεση του Χίτλερ στη Ρωσία.

      Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και το έπος του 1940

     Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940 εντάσσεται στα πλαίσια της παγκόσμιας σύρραξης που ξέσπασε το Σεπτέμβριο του 1939. Η σημασία "Της Μάχης της Ελλάδας" ήταν ο θρίαμβος μιας μικρής και φτωχής χώρας και ενός λαού που πολεμούσε για την αξιοπρέπειά του, για τις βασικές αξίες του πολιτισμένου κόσμου και τα δικαιώματα του ανθρώπου που καταπατούνταν από τη βία, την αυθαιρεσία και τον καιροσκοπισμό. Το "ελληνικό παράδειγμα" έδινε θάρρος στους άλλους λαούς να διεκδικήσουν και εκείνοι την ελευθερία τους.

     Την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 και αφού ο Χίτλερ έχει προσαρτήσει την Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία, ο γερμανικός στρατός εισβάλλει στην Πολωνία. Η Αγγλία και η Γαλλία κηρύσσουν τον πόλεμο στη Γερμανία. Η Σοβιετική Ένωση, που έχει υπογράψει τον Αύγουστο του 1939 το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ (με το οποίο τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να μην εμπλακούν σε πόλεμο μεταξύ τους και συμφωνούν στην προσάρτηση των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης) εισβάλλει και αυτή αρχικά στην Πολωνία και αργότερα στη Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία και Φιλανδία.

     Ακολούθως ο γερμανικός στρατός καταλαμβάνει τη Δανία, τη Νορβηγία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, εισβάλλει στη Γαλλία, ενώ ο Χίτλερ σκέπτεται να πραγματοποιήσει απόβαση στη Μεγάλη Βρετανία. Όμως η αγγλική αντίσταση καθ' όλη τη διάρκεια του θέρους του 1940, αναγκάζει τον Χίτλερ να εγκαταλείψει προσωρινά τα σχέδια για απόβαση και να στρέψει το ενδιαφέρον του στα Βαλκάνια.

     Η Αγγλία και η Γαλλία προκειμένου να ενισχύσουν τη θέση τους στην ανατολική Μεσόγειο υπογράφουν το 1939 τριπλή Συμμαχία με την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο. Η Αγγλία για να αντισταθμίσει στην Ελλάδα την οικονομική επιρροή της Γερμανίας, που η εμπορική της δραστηριότητα δεν πρέπει να υποτιμηθεί παρά την υπεροχή του αγγλικού κεφαλαίου, υπογράφει τον Ιανουάριο του 1940 εμπορική συμφωνία με την Ελλάδα και τα Γενικά Επιτελεία της Ελλάδας, Γαλλίας και Αγγλίας ρυθμίζουν το θέμα της αποστολής πολεμικής βοήθειας.

     Όταν ο Χίτλερ, μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας τον Ιούνιο του 1940 έχει καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, η Ελλάδα τάσσεται στο πλευρό της Αγγλίας, που τη στιγμή αυτή διεξάγει μόνη της τον αγώνα εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Άλλωστε ο ελληνικός λαός απαιτεί μια τέτοια πολιτική. Οι εκφοβισμοί της Ιταλίας που εκφράζονται με τον τορπιλισμό του ελληνικού καταδρομικού ¨Έλλη¨ στην Τήνο, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940 δεν έχουν το αποτέλεσμα που προεξοφλεί ο Μουσολίνι. Το ιταλικό τελεσίγραφο της 28ης Οκτωβρίου 1940 με το οποίο ο Μουσολίνι ζητούσε την ελεύθερη δίοδο των ιταλικών στρατευμάτων απορρίπτεται από τον Ιωάννη Μεταξά χωρίς συζήτηση.

     Η πορεία των ελληνικών στρατιωτικών μονάδων προς το Μέτωπο ήταν γεμάτη κακουχίες. Όμως ο βαρύς χειμώνας, ο ενθουσιασμός του ελληνικού στρατού και τα βουνά της Αλβανίας επιτρέπουν στους Έλληνες όχι μόνον να αντιμετωπίσουν την επίθεση με ιταλική επιτυχία, αλλά και να περάσουν αμέσως στην αντεπίθεση. Στη δυτική Μακεδονία ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει στις 22 Νοεμβρίου την Κορυτσά, ενώ στον κεντρικό τομέα της βόρειας Πίνδου εξουδετερώνει μια ιταλική μεραρχία Αλπινιστών και στον παραλιακό τομέα, όπου οι Ιταλοί είχαν στην αρχή κατορθώσει να εισχωρήσουν σε μεγάλο βάθος, τους υποχρεώνει να εκκενώσουν την κοιλάδα του ποταμού Καλαμά. Στο τέλος του χρόνου οι Ιταλοί βρίσκονται απωθημένοι 60 χιλιόμετρα πέρα από τα ελληνικά σύνορα.

     Η ιταλική αντεπίθεση που ξεκινά με την έναρξη του νέου έτους δεν έχει αποτέλεσμα. Ο ελληνικός στρατός θα μπει στο Πόγραδετς, στο Αργυρόκαστρο, στη Χιμάρα, στους Αγίους Σαράντα. Σε διάστημα έξι μηνών οι Ιταλοί υφίστανται βαριές ήττες. Δέκα έξι ελληνικές μεραρχίες ακινητοποιούν στην Αλβανία είκοσι επτά ιταλικές με εξοπλισμό πολύ ανώτερο των ελληνικών.

Η Γερμανική εισβολή

     Ο Χίτλερ βλέποντας τις διαδοχικές ήττες του ιταλικού στρατού αποφασίζει να επέμβει. Στέλνονται γερμανικές μηχανοκίνητες μεραρχίες στη Βουλγαρία, ενώ παράλληλα απευθύνεται τελεσίγραφο στη Γιουγκοσλαβία να παραχωρήσει το έδαφός της για να περάσει ο γερμανικός στρατός στην Ελλάδα. Η γιουγκοσλαβική άρνηση όμως δεν συνοδεύεται και από αντίστοιχη αντίδραση. Οι Γερμανοί τσακίζουν μέσα σε έξι μόνον ημέρες την αντίσταση των Γιουγκοσλάβων και στις 6 Απριλίου του 1941 οι γερμανικές μηχανοκίνητες μεραρχίες εισβάλλουν στο έδαφος της Ελλάδας ταυτόχρονα από τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία.

      Το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού στρατού βρίσκεται βαθιά μέσα στην Αλβανία και δεν μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του νέου εισβολέα. Οι λίγες ελληνικές μονάδες που βρίσκονταν στη Μακεδονία μαζί με βρετανικές δυνάμεις δεν μπορούν να ανακόψουν την προέλαση των χιτλερικών στρατευμάτων. Η κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκαταλείπουν τη χώρα, ενώ η στρατιωτική ηγεσία συνθηκολογεί στις 24 Απριλίου.

     Η συμβολή της Ελλάδας στον πόλεμο

    Η συμβολή στη συμμαχική υπόθεση της ελληνικής αντίστασης κατά της γερμανοϊταλικής εισβολής αναγνωρίζεται από όλους. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, πρωθυπουργός τότε της Αγγλίας ορίζει στα Απομνημονεύματά του τη σημασία της: Εκτός του ότι οι ελληνικές επιτυχίες στην Αλβανία, συνιστούν την πρώτη νίκη των Συμμάχων τη στιγμή που φαινόταν ο Άξονας πανίσχυρος, ενθαρρύνουν τους άλλους διστακτικούς λαούς, καταστρέφουν το γόητρο του Μουσολίνι και επηρεάζουν ακόμη περισσότερο τη στάση του αμερικανικού λαού.

     "Είναι αναμφίβολο -γράφει ο Τσώρτσιλ- ότι το έγκλημα που διέπραξαν ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ χτυπώντας την Ελλάδα και οι προσπάθειές μας για να αποτύχει η τυραννία τους άγγιξαν βαθιά τον λαό των Ηνωμένων Πολιτειών και προπάντων τον μεγάλο άνδρα που είχε επικεφαλής, τον Ρούζβελτ".

     Η αντίσταση στην Κρήτη προκάλεσε την καταστροφή επίλεκτων γερμανικών δυνάμεων, που θα μπορούσαν να παίξουν κεφαλαιώδη ρόλο στα μεταγενέστερα γεγονότα της Μέσης Ανατολής. "Στην Κρήτη ο Γκαίριγκ δεν κέρδισε παρά μια Πύρρειο νίκη, γιατί οι δυνάμεις που κατανάλωσε εκεί θα μπορούσαν εύκολα να του δώσουν την Κύπρο, το Ιράκ, τη Συρία και ίσως την Περσία". Τέλος χάρη στη σερβική και την ελληνική αντίσταση ο Χίτλερ αναγκάστηκε να αναβάλει για ζωτικό χρονικό διάστημα την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, με αποτέλεσμα να ανατραπούν τα σχέδιά του και να αντιστραφεί η πορεία του πολέμου.

     Η προέλαση

     Η Ιταλία αφού εισέβαλε στην Αλβανία στις 7 Απριλίου 1939, συναντώντας μικρή αντίσταση, και ανέλαβε τον έλεγχο της χώρας, επιτέθηκε εναντίον της χώρας μας. Η ιταλική επίθεση στο ελληνοαλβανικό μέτωπο ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς. Οι ιταλικές δυνάμεις εισχώρησαν εύκολα στο ελληνικό έδαφος και κατέλαβαν στρατηγικές θέσεις προς την κατεύθυνση των Ιωαννίνων. Ως τις 30 Οκτωβρίου του 1940 η προέλαση στην Ήπειρο συνεχίστηκε, με τη μεραρχία Julia να έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στο μέτωπο της Πίνδου. Ταυτόχρονα, ενισχύσεις από την Ιταλία αποβιβάστηκαν στο αλβανικό λιμάνι της Βαλόνας και κατευθύνθηκαν προς το μέτωπο της Ηπείρου.

     Η κατάσταση, ωστόσο, άρχισε να μεταβάλλεται από την 1η Νοεμβρίου, όταν ο στρατηγός Παπάγος βεβαιώθηκε πως η Ελλάδα δε διέτρεχε κίνδυνο από την πλευρά του βουλγαρικού και του τουρκικού μετώπου. Έτσι, κατέστη δυνατή η μεταφορά επιπρόσθετων μεραρχιών από τη Μακεδονία στην Ήπειρο για την ανακοπή της προέλασης των ιταλικών στρατευμάτων. Η νέα τακτική άρχισε να αποδίδει καρπούς αμέσως: σε δύο μέρες η μεραρχία Julia περικυκλώθηκε και αποδεκατίστηκε, ενώ η προέλαση των υπόλοιπων μεραρχιών αναχαιτίστηκε αποτελεσματικά. Στις 6 Νοεμβρίου ο Ciano ομολογούσε πως, παρά την αισιοδοξία του για την τελική έκβαση των επιχειρήσεων, η πρωτοβουλία είχε προσωρινά περιέλθει στις ελληνικές δυνάμεις.

      Η υποχώρηση

     Στις 10 Νοεμβρίου του 1940 οι υπό οργανωμένη υποχώρηση ιταλικές μονάδες βρέθηκαν ακριβώς στο σημείο από το οποίο είχαν ξεκινήσει στις 28 Οκτωβρίου. Στις 21 του ίδιου μήνα οι ελληνικές δυνάμεις είχαν εισχωρήσει στο αλβανικό έδαφος και υποχρέωναν τον ιταλικό στρατό να εγκαταλείψει την Κορυτσά. Στις 28 Νοεμβρίου ο αρχηγός των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων Badoglio υπέβαλε την παραίτηση του στον Ιταλό δικτάτορα μέσα σε μια εντεινόμενη ατμόσφαιρα απαισιοδοξίας για την έκβαση του πολέμου στην Αλβανία.

     Η αντικατάστασή του, ωστόσο, στις 3 Δεκεμβρίου από τον αμέσως υφιστάμενό του Cavallero δεν απέφερε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο αλβανικό μέτωπο. Ως τα μέσα Δεκεμβρίου ο ελληνικός στρατός είχε προωθηθεί στο Αργυρόκαστρο, στη Χιμάρα και στο Πόγραδετς. Η ελληνική αντεπίθεση σκόρπισε μεγάλο ενθουσιασμό αναφορικά με ένα παλαιό εθνικό αίτημα, την απελευθέρωση της περιοχής της Βορείου Ηπείρου, που τριάντα περίπου χρόνια πριν είχε επιδικαστεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις στην Αλβανία.